Cieszy mnie to, że z roku na rok wzrasta chęć i otwartość korzystania ze wsparcia specjalistów od zdrowia psychicznego. Zastanawiasz się czasami kim są poszczególni specjaliści, czym się zajmują i z jakim problemem warto się do poszczególnych z nich zwrócić? Gubisz się czasami w tych zawodowych pojęciach? Jeśli tak – ten artykuł jest dla Ciebie! Zapraszam do lektury 😊

PSYCHIATRA
Kim jest psychiatra?

Psychiatra to lekarz, który ukończył studia medyczne oraz specjalizację z psychiatrii. Zajmuje się diagnostyką i leczeniem chorób oraz zaburzeń psychicznych.

Kiedy i „z czym” do lekarza psychiatry?
Do lekarza psychiatry może skierować Cię lekarz pierwszego kontaktu, psycholog lub psychoterapeuta, albo możesz zapisać się do niego samodzielnie. Skierowanie na konsultację psychiatryczną nie oznacza choroby psychicznej czy konieczności leczenia szpitalnego. Czasami nasze trudności wymagają dodatkowego wsparcia, np. w postaci leczenia farmakologicznego, aby pracować z psychoterapeutą. Współpraca między specjalistami może okazać się bardzo ważna i sprawiać, że proces leczenia będzie bardziej efektywny.

Do lekarza psychiatry zgłaszają się osoby cierpiące mające zaburzenia psychotyczne, zaburzenia osobowości, zaburzenia odżywiania, zaburzenia lękowe (nerwice), zaburzenia pamięci, uzależnione, cierpiące na depresję czy chorobę afektywną dwubiegunową.

Koniecznie umów się do lekarza psychiatry, kiedy:

• Masz myśli samobójcze
• Okaleczasz się lub w inny sposób wyrządzasz sobie krzywdę
• Tracisz kontakt z rzeczywistością
• Słyszysz głosy w głowie
• Widzisz coś, czego nie widzą inne osoby
• Jesteś agresywna/y wobec innych
• Masz poczucie wrogiego nastawienia otoczenia i prześladowania
• Doświadczasz silnego lęku.

Jak wygląda wizyta u lekarza psychiatry?

Wizyta u lekarza psychiatry jest podobna do innych konsultacji medycznych – lekarz zbiera wywiad dotyczący objawów i historii problemu, może skierować na dodatkowe badania i konsultacje (np. badanie krwi, wizyta u neurologa, psychoterapeuty, neuropsychologa), może wypisywać recepty oraz zwolnienia. Na koniec procesu diagnostycznego lekarz psychiatra stawia diagnozę i dobiera odpowiednie leczenie. Jeśli psychiatra nie ukończył szkoły psychoterapii, nie ma kwalifikacji do prowadzenia psychoterapii – może na nią skierować. W bardzo wielu przypadkach wskazane jest łączenie opieki psychiatrycznej i psychoterapeutycznej.

Warto podkreślić, że jako jedyny z wymienionych w tym artykule specjalistów może przepisywać leki.

Farmakoterapia może zmniejszyć nasilenie objawów i poprawić jakości życia. Często można w pewnym momencie odstawić leki (zawsze pod opieką lekarza psychiatry).

Gdzie znajdziesz lekarza psychiatrę?

Lekarze psychiatrzy pracują w szpitalach psychiatrycznych i szpitalach z oddziałami psychiatrycznymi, Poradniach Zdrowia Psychicznego (finansowane przez NFZ), prywatnych gabinetach i centrach medycznych. Skierowanie do lekarza psychiatry nie jest wymagane [1].
Niektórzy lekarze psychiatrzy specjalizują się w pracy z osobami dorosłymi, inni w psychiatrii dzieci i młodzieży.

Tutaj znajdziesz wyszukiwarkę przychodzi na NFZ.

PSYCHOTERAPEUTA
Kim jest psychoterapeuta?

Psychoterapeuta to osoba, która ukończyła studia wyższe i podyplomowe szkolenie w psychoterapii trwające minimum 4 lata. Po szkoleniu na studiach podyplomowych lub w Szkole Psychoterapii, odbyciu wymaganych staży klinicznych oraz własnej psychoterapii może przystąpić do egzaminu certyfikacyjnego. Proces szkolenia psychoterapeutycznego jest długi i bardzo kosztowny. Psychoterapeuta powinien korzystać z superwizji,  czyli cyklicznych spotkań z bardziej doświadczonym psychoterapeutą.

Psychoterapeuta będący w trakcie szkolenia lub będący w procesie certyfikacji, może prowadzić psychoterapię, pozostając pod superwizją.

Ten zawód często wybierają psychologowie, ale również lekarze, pedagodzy, socjolodzy i inne osoby mające wykształcenie humanistyczne czy medyczne.

Psychoterapeuci szkolą się i pracują w różnych nurtach, np. psychodynamicznym, psychoanalitycznym, poznawczo-behawioralnym, systemowym, Gestalt, egzystencjalnym, skoncentrowanym na osobie, Ericksonowskim, integracyjnym. W świetle aktualnych badań różnice pomiędzy skutecznością poszczególnych podejść psychoterapeutycznych są niewielkie lub ich w ogóle nie ma [2].

Psychoterapeuta może prowadzić psychoterapię w formie psychoterapii indywidualnej (dorosłych, młodzieży i dzieci),  grupowej, małżeńskiej/par i rodzin.

Kiedy i „z czym” do psychoterapeuty?

„Psychoterapia jest celowym i planowanym oddziaływaniem psychologicznym, zmierzającym do złagodzenia lub usunięcia objawów zaburzenia lub (i) do poprawy funkcjonowania psychicznego i społecznego, wspierającym dążenia jednostki lub rodziny do zdrowia i rozwoju.” (Polska Rada Psychoterapii)

Do psychoterapeuty warto pójść wtedy, kiedy:

• doświadczasz zaburzeń psychicznych (np. zaburzenia odżywiania, lękowe, osobowości, psychosomatyczne, depresyjne) i chcesz zmniejszyć ich nasilenie i/lub je usunąć
• doświadczasz trudności emocjonalnych (m.in. nadmierny lęk, napady lęku, myśli natrętne, fobie, silne poczucie winy, trudności w regulacji złości, wstyd, przedłużający się smutek, depresja)
• doświadczasz trudności w budowaniu i utrzymywaniu satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi; takich problemów możecie doświadczać i chcieć pracować również jako para
• masz niską samoocenę i poczucie własnej wartości
• nie potrafisz sobie poradzić z trudnymi doświadczeniami z dzieciństwa
• doświadczyłaś/eś traumy
• doświadczasz przedłużającej się żałoby
• doświadczasz różnego rodzaju kryzysów
• masz problemy w radzeniu sobie ze stresem
• chcesz poprawić jakość swojego życia, przywrócić radość życia
• masz potrzebę rozwoju i lepszego rozumienia siebie

Jak wygląda wizyta u psychoterapeuty?

Psychoterapia to regularne spotkania, najczęściej raz w tygodniu. Pierwszym etapem jest zebranie wywiadu i postawienie diagnozy/hipotez. Na tej podstawie specjalista sformułuje i wspólnie ustali z pacjentem cel psychoterapii, określi jak długo będzie ona trwała, dobierze adekwatne sposoby pracy.

Ze względu na czas trwania psychoterapia bywa dzielona na krótko- (6–12 sesji), średnio- (12–24 sesji)  i  długoterminową. Zazwyczaj trwa od trzech miesięcy do kilku lat. Czas trwania zależy m.in. od celu terapii oraz nurtu, w którym pracuje psychoterapeuta.

Następnie pacjent z terapeutą pracują nad rozwiązaniem problemów i utrwalaniem zmian. Ostatni etap ma na celu podsumowanie psychoterapii i zapobieganie nawrotom.

Niektórzy psychoterapeuci pracują również w formie online.
Psychoterapia jest metodą o naukowo udowodnionej skuteczności, która może Ci pomóc w różnorodnych problemach.

„Dla relacji psychoterapeutycznej istotnymi zmiennymi są osoba psychoterapeuty, jego zaangażowanie, rodzaj podejmowanych przez niego interwencji, spostrzeganie go jako ciepłego, pomocnego i wspierającego. Jeśli chodzi o pacjenta, szczególnie istotną według badaczy zmienną jest jego wkład i zaangażowanie w proces psychoterapii (Sass-Stańczak i Cza-bała, 2015; Wampold, 2015; za:”Psychoterapia Vademecum”, R. Mizerska i in., Warszawa 2018)” [3]

Gdzie znajdziesz psychoterapeutę?

Psychoterapeuci pracują, mi.in. w Poradniach Zdrowia Psychicznego, Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych, w szpitalach (w oddziałach dziennych, oddziałach całodobowych), w sanatoriach, w domach dziennego pobytu, w prywatnych gabinetach i centrach medycznych.

Skierowanie na refundowaną przez NFZ psychoterapię może wystawić lekarz psychiatra pracujący w publicznych przychodniach. Kolejki bywają długie, ale warto dzwonić i pytać.  Na prywatną psychoterapię nie trzeba skierowania.

PSYCHOLOG
Kim jest psycholog?

Psychologiem jest osoba, która ukończyła studia magisterskie z zakresu psychologii.
Psychologiem klinicznym lub specjalistą psychologii klinicznej tytułować się może osoba, która ukończyła studia magisterskie z zakresu psychologii oraz czteroletnie szkolenie specjalizacyjne (w trakcie tego szkolenia odbywają się również staże) [4].

Psychologowie, w zależności od zainteresowań i miejsca pracy wykonują różne działania psychologiczne, m.in. diagnozują (badanie, np. przy pomocy kwestionariuszy, testów), opiniują, wspierają, konsultują, udzielają pomocy psychologicznej, prowadzą warsztaty i szkolenia, prowadzą prace naukowo-badawcze w dziedzinie psychologii, opracowują testy psychologiczne, prowadzą psychoterapię (jeśli ukończyli również szkolenie psychoterapeutyczne).

Kwalifikacje psychologa mogą znaleźć zastosowanie w szkolnictwie, służbie zdrowia, pomocy społecznej, sądownictwie, służbach mundurowych, sporcie, firmach i korporacjach.
Rozwój kierunkowy psychologa w dużej mierze odbywa się po studiach.

Kiedy i „z czym” do psychologa?

Psychologowie zajmują się różnymi specyficznymi problemami i obszarami pomocy, zależnie od tego, jakie dodatkowe szkolenia przeszli i gdzie pracują. Dlatego warto je sprawdzić lub zapytać wprost. Na przykład niektórzy pracują tylko z dorosłymi, a inni tylko z dziećmi. Może być również tak, że dany psycholog pomaga obu grupom (często tak jest w przypadku psychologów dziecięcych, którzy pracują z dzieckiem i z rodzicami).

Zakres problemów i pomocy jest często dosyć szeroki, dlatego poniższa lista nie wyczerpuje tego tematu:

• diagnoza (badanie, ocena), np. ilorazu inteligencji, cech osobowości, stylów komunikacji, relacji w rodzinie, zdolności poznawczych
• problemy w utrzymaniu satysfakcjonujących relacji z bliskimi lub w miejscu pracy (np. konflikty, trudności w komunikacji)
• słabe radzenie sobie ze stresem
• problemy ze snem
• niska samoocena i poczucie własnej wartości
• problemy z regulacją emocji (m.in. łatwość popadania w złość i brak umiejętności radzenia sobie z nią, drażliwość, nadmierne poczucie winy)
• doświadczanie kryzysu emocjonalnego, wynikającego z nieumiejętności poradzenia sobie z bieżącym problemem życiowym
• problemy w adaptacji do nowej sytuacji życiowej (np. zmiany w relacjach, narodziny dziecka, rozwód, emigracja, utrata pracy, radzenie sobie z objawami choroby – własnej lub bliskiej osoby)
• śmierć bliskiej osoby i przedłużająca się żałoba
• trudności szkolne dziecka
• niepokojące zachowania dziecka (dostrzeżone przez rodzica lub zgłaszane przez placówkę edukacyjną)
• sprawdzenie czy dziecko rozwija się prawidłowo
• wzmocnienie poczucia kompetencji w roli rodzica/partnera
• przygotowanie do porodu, do pojawienia się młodszego rodzeństwa
• wzrost zaufania do siebie oraz zadbania o siebie
• chęć i potrzeba rozwoju
• niska motywacja do podejmowania różnych zadań.

Jak wygląda wizyta u psychologa?

Liczba spotkań oraz ich przebieg zależny jest od problemu, z którym przychodzi klient. Niektórym osobom może wystarczyć jedno spotkanie, inne mogą potrzebować więcej spotkań. Niektórzy specjaliści konsultują również online.

Zazwyczaj na pierwszej wizycie psycholog pyta o cel wizyty, o oczekiwania co do efektu konsultacji, a także zbiera wywiad dotyczący okoliczności, historii, sedna problemu, Twoich potrzeb i zasobów. Taka wizyta najczęściej ma formę rozmowy. Nie martw się, jeśli nie do końca umiesz nazwać swoją trudność lub określi cel wizyty – psycholog jest po to, żeby Cię w tych poszukiwaniach wesprzeć. Na takiej wizycie może również mieć miejsce psychoedukacja dotycząca problemu, z którym klient przychodzi lub inna forma wsparcia. Może się zdarzyć, że zaleci konsultację z innym specjalistą (np. psychiatrą, psychoterapeutą, neuropsychologiem) lub badania (np. diagnozę funkcji poznawczych).

Jeśli celem wizyty będzie przeprowadzenie diagnozy (np. ocena rozwoju intelektualnego), to psycholog zbierze informacje z wywiadu oraz przeprowadzi testy, polegające na wykonywaniu różnych zadań według podanych instrukcji. Po zakończeniu diagnozy (często na kolejnej wizycie) przeprowadzający badanie omówi interpretacje wyników testów i przedstawi wnioski i zalecenia wynikające z badania. Możesz otrzymać je również w formie pisemnej opinii. Czasami taka diagnoza jest początkiem dalszego kontaktu z psychologiem.

Jeśli psycholog nie ma ukończonej szkoły psychoterapii, nie może prowadzić psychoterapii.

Psycholog nie może również przepisywać leków – jest to kompetencją lekarza psychiatry.

Zgodnie z zasadami etycznymi i w trosce o Twoje dobro psycholog nie podejmuje decyzji za Ciebie, ale wspiera Cię w poszukiwaniu przyczyn oraz rozwiązań, strategii, zasobów.

Czasami wizycie w gabinecie mogą towarzyszyć łzy – jest to jak najbardziej naturalna reakcja i nie musisz się jej wstydzić, czy za nią przepraszać.

Więcej o tym, jak przygotować się do pierwszej wizyty w gabinecie, znajdziesz w kolejnym poście na blogu jeszcze w kwietniu 😊

Gdzie znajdziesz psychologa?

W zależności od obszaru, jakim psycholog się zajmuje, możesz znaleźć go m.in.:

• w placówkach oświatowych (żłobki, przedszkola, szkoły – w tym specjalne, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, kuratoria, młodzieżowe ośrodki socjoterapeutyczne itd.)
• na uczelniach wyższych, państwowych instytutach naukowo-badawczych, prywatnych agencjach badawczych, pracowniach testów psychologicznych
• w placówkach ochrony zdrowia (szpitale psychiatryczne i niepsychiatryczne, poradnie zdrowia psychicznego, hospicja itd.)
• w placówkach pomocy społecznej (Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, Ośrodki Interwencji Kryzysowej, placówki pieczy zastępczej itd.)
• w służbach mundurowych (komisariaty Policji, areszt śledczy, zakład karny, służby specjalne itd.)
• w zakładach poprawczych
• w sądach, ZUS (orzekanie o niepełnosprawności), Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów (dawne RODK)
• w instytucjach rynku pracy (np. Urząd Pracy)
• w miejscach, gdzie można wykonać badania psychotechniczne i badania w kierunku pozwolenia, np. na broń
• w firmach i korporacjach (np. dział szkoleniowy, dział HR, dział PR)
• w prywatnych gabinetach i centrach psychologicznych / medycznych
• w telefonach zaufania (np. Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji – tel. 22 594 91 00; Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym- 116 123; Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – tel. 116 111 czynny całodobowo; ITAKA- centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego tel. 800 70 2222 czynny całodobowo; więcej telefonów znajdziesz TUTAJ).

Wszyscy scharakteryzowani wyżej specjaliści zajmują się tym samym – psychiką człowieka. Każdy zawód ma jednak swoją specyfikę – wymogi kompetencyjne, zakres i formę pomocy.

Często lekarz psychiatra, psychoterapeuta i psycholog współpracują ze sobą w prowadzeniu pacjenta i kierują do siebie wzajemnie na dodatkowe konsultacje – jest to oznaka dbania o pacjenta, ponieważ nie każdy zna się na wszystkim i jako specjaliści dbamy o poruszanie się w zakresie swoich kompetencji.

To, co ważne każdego z tych specjalistów obowiązuje tajemnica zawodowa, która jest gwarancją, że to, o czym mówisz w gabinecie, tam pozostanie (wyjątkiem jest zagrożenie życia i zdrowia klienta lub innych osób oraz zwolnienie przez sąd).

Jeśli nie wiesz, do kogo zwrócić się o pomoc – pytaj; jeśli nie wiesz kim jest dany specjalista i jak pracuje – pytaj; jeśli nie wiesz, czy specjalista ma wymagane kwalifikacje – poproś o pokazanie stosownych zaświadczeń, certyfikatów czy dyplomów.
Zerknij też na grafikę poniżej autorstwa psycholożki Magdaleny Hadaj po czym „Rozpoznasz specjalistę”.

Idąc do specjalisty, nie musisz znać swojej „diagnozy”, ponieważ po to idziesz na wizytę, aby specjalista ją postawił.

Umówienie się na wizytę to pierwszy krok do poprawy Twojego stanu – to akt odwagi i dbania o siebie.

Przytulam Cię ciepło i dziękuję, że dotarłaś/eś do tego miejsca. Artykuł jest długi, ale zależało mi na zebraniu w jednym miejscu rzetelnych informacji. Jeśli uznasz go za wartościowy, podziel się nim z innymi – może ktoś właśnie go potrzebuje…. Zapraszam również na moje profile na Instagramie i Facebooku, gdzie będę zamieszczać więcej informacji na ten temat.

Monika

Zdjęcia:
Priscilla Du Preez on Unsplash
Sigmund on Unsplash
Leon on Unsplash
Marco Bianchetti on Unsplash