2 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Kwiecień w szczególny sposób poświęcony jest osobom w spektrum autyzmu. W tym czasie możemy spotkać się z różnymi kampaniami społecznymi, mającymi uświadamiać, czym jest autyzm i jak osoby w spektrum postrzegają świat. Warto, abyśmy pamiętali o dzieciach i dorosłych w spektrum nie tylko w kwietniu!
Pytanie — odpowiedź
Do napisania tego artykułu zainspirowało mnie pytanie, które dostałam na Instagramie i za które bardzo dziękuję! „W grupie mojego syna jest chłopczyk, który ma autyzm i jest on agresywny. Jak pomóc mu zrozumieć inność kolegi?”
Temat wspierania dziecka w rozumieniu trudności innego dziecka jest bardzo ważny. Słyszę w tym pytaniu z jednej strony chęć zatroszczenia się o własne dziecko, ale również wzięcia pod uwagę perspektywy drugiego dziecka, pomoc w zrozumieniu jego zachowań.
Zobacz perspektywę swojego dziecka
Zanim zaczniesz dziecku objaśniać świat, zapytaj i posłuchaj: co czuje Twoje dziecko w tej sytuacji? Jak postrzega swojego kolegę i jego zachowania? Jak je rozumie? Czego mu potrzeba, kiedy widzi różne zachowania swojego kolegi z przedszkolnej grupy? Warto dawać dziecku często taką przestrzeń na rozmowę i być ciekawym jego perspektywy
Posłuchaj swoich rodzicielskich odczuć i przekonań
Posłuchaj siebie i swoich rodzicielskich odczuć oraz przekonań w tej sytuacji. Czego chciałabyś nauczyć swoje dziecko? Czego się boisz? Jak Twoje dziecko czuje się w tej relacji z kolegą? Czym dla Ciebie jest autyzm? Itp. Czasem nam — dorosłym jest trudniej, mamy więcej obaw, niż dzieci, które pojmują i przyjmują rzeczywistość inaczej.
Pokaż, że różnimy się między sobą
Opowiedz i pokaż, czym jest autyzm
Opowiedz dziecku, czym jest autyzm, jakich trudności mogą doświadczać dzieci czy dorosłe osoby w spektrum autyzmu. Wcześniej zajrzyj na wartościowe strony i profile w mediach społecznościowych wspierające osoby w spektrum, np. Fundacja Synapsis, Fundacja Prodeste czy profile rodzin, które mają dzieci w spektrum i pokazują swoje życie, np. dwoje do poprawki. Żeby mówić o autyzmie czy innych zaburzeniach, trzeba najpierw poznać, zrozumieć i zaakceptować.
Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć problemy z mówieniem, postrzeganiem świata, rozumieniem relacji społecznych. Mogą w odmienny sposób odbierać wrażenia zmysłowe. Nie jest to ani gorsze, ani lepsze postrzeganie świata: jest po prostu inne i zasługuje na nasze zrozumienie. Możesz o tym swojemu dziecku opowiedzieć, możesz też spróbować pokazać, np. popatrzeć na świat przez rozmazane szkiełko. Możesz też obejrzeć taką bajkę.
Opowiadaj też, jakie mogą być sposoby radzenia sobie z nadmiarem bodźców. Czasami są to takie zachowania jak krzyk czy agresja, a czasami wycofywanie. I podkreślaj, że te zachowania nie są wymierzone w konkretne osoby, że dzieci w spektrum autyzmu potrzebują akceptacji i wsparcia.
Widzę tu też przestrzeń do pracy w przedszkolu, by budować świadomość innych dzieci, by dziecko w spektrum nie czuło się odrzucone czy wykluczone.
O autyzmie słów kilka
Autyzm to nie choroba! Odchodzi się również od rozumienia go w kategoriach zaburzenia. Jest to raczej indywidualny stan czy wzorzec neurorozwojowy (Autism Spectrum Condition, ASC). Wpływa on całościowo na rozwój i funkcjonowanie danej osoby.
W Europie autyzm diagnozuje się u około 1 na 100 dzieci.
Przyczyny autyzmu nie są w pełni poznane. Na jego ujawnienie się mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. [2]
Jeśli Cię coś niepokoi, zajrzyj na stronę programu wczesnego wykrywania autyzmu BADABADA.
Diagnozę spektrum autyzmu może postawić lekarz psychiatra razem z interdyscyplinarnym zespołem (psycholog, pedagog, ew. logopeda).
Autyzm rozumiemy jako spektrum, co oznacza, że osoby z diagnozami ze spektrum autyzmu mają różny zestaw cech i ich nasilenia. Nie ma jednego, typowego sposobu zachowania osób z autyzmem.
Trudności osób w spektrum dotyczą zazwyczaj trzech sfer funkcjonowania: relacji społecznych, komunikacji oraz zainteresowań i w odniesieniu do dzieci — sposobu zabawy. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć problemy:
- w rozumieniu relacji społecznych np. jak czują się inne osoby i co mają na myśli; odczytywaniu mimiki twarzy i rozumieniu gestów; nawiązywaniu przyjaźni; rozumieniu i przestrzeganiu reguł i zasad; wyrażaniu swoich emocji
- w komunikowaniu się — część osób nie mówi lub ma ograniczony zasób słów; inni mogą mówić płynnie, ale mają trudności z rozumieniem kontekstu i abstrakcyjnych pojęć lub posługują się mową w sposób, który może wydawać się usztywniony
- w powtarzalnych wzorcach zachowań, aktywności czy zainteresowań, np. nie lubią zmian i stresują je nieoczekiwane wydarzenia; przywiązują się do codziennych rutyn; mogą prezentować specyficzne zainteresowania jednym lub kilkoma tematami, np. znaczki, pociągi
- ze zmienionym odbiorem i przetwarzaniem bodźców sensorycznych z otoczenia, np. narzekają, że jest za jasno, za głośno lub brzydko pachnie, chociaż inni tak nie uważają.
- z nadwrażliwością lub ograniczonymi reakcjami na bodźce słuchowe, wzrokowe, dotykowe, bólowe i zapachowe. Mogą doświadczać przeciążenia sensorycznego, które objawia się płaczem, paniką, czasami złości i utrudnia im panowanie nad swoimi reakcjami.
Wczesna diagnoza i odpowiednio dostosowane do potrzeb osób w spektrum środowisko i wsparcie może znacznie poprawić ich jakość życia i zapobiegać wtórnym konsekwencjom, np. poczuciu głębokiej alienacji prowadzącej do kryzysów, depresji itd.
Zdjęcie: Alireza Attari on Unsplash