Nie ma rodzica, który nie zmierzyłby się z dziecięcą emocjonalnością. Myślę, że nie obce są Ci „sceny” (jeśli sama/sam ich nie doświadczyłaś/doświadczyłeś, to może widziałaś/widziałeś) dziecka leżącego na podłodze i walącego głową lub pięściami w posadzkę, tupiącego nogami, strzelającego drzwiami, rzewnie płaczącego, gryzącego rodzica i bijącego go piąstkami… 

Może zastanawiasz się w takich chwilach, co zrobiłaś/zrobiłeś źle, gdzie popełniłaś/popełniłeś błąd w opiece nad swoją pociechą? 

A może „ciocia dobra rada” pyta retorycznie „Jak można tak wychować dziecko, no jak można?!” 

Dlaczego tak jest, że w jednej chwili Twój aniołek, za którego dałabyś/dałbyś się pokroić, zamienia się w niefajną istotkę, na której przytulenie nie masz ochoty? Zadajesz sobie wtedy pytanie, dlaczego moje dziecko się złości, jaka jest tego przyczyna???

Dlaczego moje dziecko się złości?

Na dziecięcą złość można patrzeć z wielu różnych perspektyw. I chociaż wymieniam je tutaj od punktów, to zazwyczaj nie występują one w izolacji, tylko wzajemnie się na siebie nakładają. W kolejnych artykułach na blogu będę rozszerzać każdy z tych aspektów, bo zrozumienie „dlaczego?” jest pierwszym krokiem do pomocy dziecku.

• POTRZEBY

Warto zastanowić się, jakie potrzeby stoją za tym konkretnym zachowaniem mojego dziecka? Może jest zmęczone, może głodne, może zbiera go choroba? Może ktoś powiedział mu coś niemiłego? Może skończyły się jego ulubione lody? Może tak bardzo chciał coś zrobić sam, ale nie udało mu się to, bo jego rączki są jeszcze za mało sprawne? Im młodsze dziecko, tym mniejsze jego umiejętności wyrażenia słowami tego, co czuje. Ale i starsze mają z tym często duży problem. Jeśli nie umieją powiedzieć słowami, mówią całym sobą, często za pomocą różnych objawów czy niepożądanych, z punktu widzenia dorosłego, zachowań. Więcej o potrzebach możesz przeczytać tutaj.

• TEMPERAMENT

Każde dziecko przychodzi na świat z niepowtarzalnym zestawem cech fizycznych takich jak np. kolor oczu czy włosów. Każde też rodzi się własnym zestawem unikalnych cech temperamentu. Najogólniej mówiąc temperament to sposób, w jaki dziecko reaguje na bodźce płynące ze środowiska, na różne wydarzenia i sytuacje. Przykładowo jedno dziecko będzie szybciej i bardziej gwałtownie reagowało na różne sytuacje, inne w podobnej sytuacji nie będzie tak szybko się „zapalało”. Aby poznać temperament swojego dziecka przyglądaj się swojemu maluchowi, słuchaj go i obserwuj kolejne zmiany w jego rozwoju i jego indywidualne metody radzenia sobie w otaczającym środowisku. A jeśli chcesz wiedzieć, jakie cechy składają się na nasz temperament, przeczytaj ten artykuł (publikacja już wkrótce )

• STRESORY

Stresory, to różne bodźce, przyczyny, czynniki, trudne sytuacje, zdarzenia, doświadczenia, które wywołują w nas stres. W życiu zmagamy się z różnymi niełatwymi sytuacjami, takimi jak choroby, rozwód, śmierć bliskiej osoby, wypadki samochodowe i inne.  Istnieje również cała gama tzw. stresorów ukrytych, o których nie myślimy, że mogą źle wpływać na nasz organizm.  Dla twojego dziecka stresorem może być hałas, zapach czy faktura przedmiotu….  Źródła stresów połączone są ze sobą i zazwyczaj kilka nakłada się na siebie. Dr Stuart Shanker w swojej koncepcji SELF-REG proponuje pogrupowanie stresorów w pięć obszarów: biologiczny, emocjonalny, poznawczy, społeczny, prospołeczny. Możesz o nich przeczytać tutaj.

• DOŚWIADCZENIA

Zastanawiałam się, czy doświadczenia wydzielać jako osobny obszar przyczyn dziecięcej złości, bo jest on związany ze stresorami. Ale myślę, że warto go zapisać, jako osobny punkt. To wszystkie doświadczenia, jakie dziecko zbiera po drodze od swoich narodzin. Ten punkt obejmuje między innymi jakość relacji rodzice-dziecko i sposób regulowania emocji dziecka przez rodziców, doświadczenia takie jak choroby, pobyty w szpitalach. Obejmuje również te doświadczenia, które mają miejsce w rodzinie tu i teraz, np. narodziny nowego dziecka, pójście do przedszkola.

• ETAP W ROZWOJU

Pomimo indywidualnych różnic można w rozwoju dziecka uchwycić pewien rytm, w którym okresy względnie dobrej równowagi, kiedy dziecko jest zadowolone, pewne siebie i łatwe we współżyciu, przeplatają się z okresami nierównowagi, gdy dziecko buntuje się, miota i jest trudne we współpracy. Na przykład większość 4-latków jest „trudna do opanowania”, zachowaniem typowym dla tego okresu jest ruchliwość czy napady złości. 

• MÓZG

To, o czym często się zapomina lub po prostu w toku codziennego życia nie myśli to fakt, że mózg dziecka różni się od mózgu człowieka dorosłego. Pomimo tego, że w dniu urodzenia posiada te same struktury, to jednak sposób jego organizacji jest jeszcze daleki od tego, w jaki sposób zorganizowane są dorosłe mózgi. Przede wszystkim ważne jest to, że dobrze rozwinięte są te struktury, które odpowiadają za podstawowe funkcje życiowe, wrodzone reakcje i silne emocje, natomiast te miejsca w mózgu, które odpowiadają za kontrolę zachowania, refleksyjność, empatię czy hamowanie naszych impulsów dopiero się kształtują. Dlatego dzieci tak łatwo się „zapalają” w różnych, nawet błahych sytuacjach, a trudno im się wyciszyć bez wsparcia ze strony dorosłego. O tym temacie więcej pisałam tutaj.

Co mi daje ta wiedza?

Wiedza o możliwych przyczynach złości moich dzieci, pozwala mi jako mamie spokojniej spoglądać na swoje dzieci i ich trudności. Wiem, że ich złość nie jest wycelowana we mnie, nawet jak usłyszę coś niemiłego pod moim adresem. 

Wiedza o budowie i pracy dziecięcego mózgu oraz o pewnych etapach rozwojowych zdjęła ze mnie poczucie winy, że ich złość to wina moja i moich słabych kompetencji rodzicielskich. 

Wreszcie ta wiedza dała mi narzędzia do ich wspierania w trudnych emocjach, bo wiem, że bez mojego wsparcia same sobie nie poradzą. Wiedza powoduje również, że ja sama lepiej ogarniam swoją emocjonalność. 

Ale wiedza to nie wszystko, bo najważniejszy jest kontakt ze swoimi emocjami. Więc codziennie małymi kroczkami do przodu, powoli, bo wcale nie jest łatwo… zwłaszcza kiedy emocje się kotłują.

Na koniec

Czy już wiesz, dlaczego Twoje dziecko się złości (może się złościć)? Interesuje Cię wejście głębiej w poszczególne aspekty dziecięcej psychiki? Jeśli tak, zapraszam do śledzenia bloga

Monika

Źródła:

Filiozat I. (2015). W sercu emocji dziecka. Jak rozumieć i wspierać swoje dziecko. Wyd. Esprit.

Ilg F.L., Bates Ames L., Baker S.M. (2014). Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy. Wyd. GWP.

McKay M., Fanning P., Paleg K., Landis D. (2013). Kiedy twoja złość krzywdzi dziecko. Poradnik dla rodziców. Wyd. MiND.

Shanker S., Barker T. (2016). SELF-REG: Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości. Wyd. Mamania.

Siegel D.J., Payne Bryson T. (2016). Zintegrowany mózg-zintegrowane dziecko. 12 rewolucyjnych strategii kształtujących umysł twojego dziecka. Wyd. REBIS.