Anioł Pana ukazał się owej kobiecie mówiąc jej: „Otoś teraz niepłodna i nie rodziłaś, ale poczniesz i porodzisz syna. Lecz odtąd strzeż się: nie pij wina ani sycery i nie jedz nic nieczystego.” (Sdz 13, 3-4)
Już w Piśmie Świętym jest mowa o tym, że czas ciąży jest czasem błogosławionym i kobieta powinna unikać picia alkoholu. Jednak pomimo licznych badań prowadzonych na całym świecie od ponad pięćdziesięciu lat, spożywanie alkoholu w ciąży wciąż budzi wiele kontrowersji, a poziom wiedzy dotyczący tego tematu w społeczeństwie jest nadal niski. Również sama tematyka FAS obrosła w wiele mitów. Poniżej postaram się przytoczyć i wyjaśnić te najbardziej popularne i szkodliwe mity, a w drugiej części, która ukaże się już niebawem, dostarczyć kilku istotnych faktów.
Czym jest FAS?
FAS, czyli Płodowy Zespół Alkoholowy, to jednostka chorobowa obejmująca fizyczne i umysłowe zaburzenia spowodowane działaniem alkoholu na płód. Jego skutkiem mogą być uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN), a także niska masa urodzeniowa, małogłowie, zaburzenia wzrostu, zmiany w budowie twarzy (tzw. dysmorfie), wady organów wewnętrznych (np. serca, nerek, układu kostnego). Chociaż alkohol może mieć negatywny wpływ na wszystkie komórki i narządy rozwijającego się ciała dziecka, to szczególnie wrażliwy na działanie tej toksyny jest mózg. Już na bardzo wczesnym etapie ciąży może on zostać trwale uszkodzony, co wiąże się z pojawieniem różnych problemów na przestrzeni całego życia.
Na określenie wszystkich zaburzeń spowodowanych alkoholem spożywanym przez matkę w czasie ciąży używa się „parasolowego” terminu FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder – tłum. Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych) i nim będę się posługiwać w niniejszym artykule.
Ciąża, alkohol, FASD – MITY
MIT I – Problem FASD dotyczy tylko marginesu społecznego i kobiet uzależnionych od alkoholu
Dziecko z FASD może urodzić się wtedy, kiedy jego mama będąc w ciąży, pije alkohol. Może dotyczyć to zarówno kobiet, które nałogowo sięgają po alkohol, ale również kobiet, które piją okazjonalnie, np. podczas uroczystości rodzinnych. Badania wskazują, że najczęściej piją kobiety w wieku 18-29 i 30-39 lat, czyli w okresie największej prokreacji. Ponadto w innych badaniach dowiedziono, że najczęściej po alkohol sięgają młode wykształcone kobiety z dużych miast. Zatem ryzyko urodzenia dziecka z FAS dotyczy wszystkich kobiet, które będąc w ciąży sięgają po alkohol, nie tylko tych, które są od niego uzależnione.
MIT II – FASD to problem marginalny zdarzający się bardzo rzadko
Niestety zaburzenia ze spektrum FASD to w Europie najczęściej występujące niegenetyczne schorzenie neurorozwojowe. Z badań przeprowadzonych przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wynika, że w Polsce dzieci z pełnoobjawowym FAS rodzi się nie mniej niż 4 na 1000 żywo urodzonych, a z innymi zaburzeniami poalkoholowymi jeszcze więcej. Podobne statystyki są w innych krajach w Europie. Oznacza to, że FASD występuje częściej niż np. choroby ze spektrum autyzmu czy Zespół Downa.
MIT III – Łożysko chroni płód przed działaniem alkoholu
Łożysko chroni rozwijające się dziecko przed wieloma szkodliwymi substancjami zawartymi np. w lekach. Jednak cząsteczki alkoholu są na tyle małe, że bez problemu pokonują barierę łożyskową i po niespełna godzinie stężenie alkoholu we krwi dziecka jest zbliżone do stężenia alkoholu we krwi matki. Z tą różnicą, że matka ma potrzebne enzymy i narządy, które rozkładają i wydalają alkohol z organizmu, a u płodu alkohol rozkłada się znacznie dłużej, bo mechanizmy te dopiero się kształtują. Dlatego opinią publiczną raz po raz wstrząsają informacje o urodzonych noworodkach z promilami.
MIT IV – Lampka wina czy małe piwo wypite od czasu do czasu nie zaszkodzą dziecku w łonie
Kobiecie alkohol nie zaszkodzi, ale jej nienarodzonemu dziecku – może. Do tej pory nie ustalono bezpiecznej dawki alkoholu dla rozwijającego się płodu. W każdym okresie ciąży – od zapłodnienia do porodu – alkohol może wyrządzić dziecku wiele szkód. Ich rodzaj i rozmiar uzależniony jest od okresu ciąży, w którym matka spożywała alkohol, od ilości wypitego alkoholu, a także od predyspozycji genetycznych matki do metabolizowania alkoholu. Argument, że koleżanka będąc w ciąży piła alkohol i jej dziecko jest zdrowe, jest chybiony. Po pierwsze, czy to jest powód, żeby narażać swoje nienarodzone dziecko? A po drugie zmiany poalkoholowe mogą być bardzo dyskretne i nie zawsze widoczne od razu.
MIT V – Przecież piwo i wino to nie alkohol
Kiedy przeprowadzam wywiad ciążowy z mamami moich małych klientów, pytam o spożywanie alkoholu w czasie ciąży – większość matek mówi, że nie piły alkoholu w okresie ciąży. Kiedy jednak pytam, czy zdarzało się im wypić lampkę wina lub piwo, okazuje się że sporadycznie tak. Bardzo często było to na etapie, kiedy jeszcze nie wiedziały o ciąży. Piwo i wino, chociaż zwierają mniej procentów niż np. wódka, również są alkoholami. Nie ma takiego napoju alkoholowego, który wypity przez matkę w okresie ciąży, jest bezpieczny dla jej dziecka. Alkohol to toksyna dla rozwijającego się płodu.
MIT VI – Alkohol może w ciąży pełnić funkcje terapeutyczne, np. podnosić poziom hemoglobiny
Niestety są jeszcze lekarze ginekolodzy, którzy swoim pacjentkom zalecają picie czerwonego wina w celu poprawienia morfologii, czy koniaku „na rozluźnienie”, narażając je na urodzenie chorego dziecka. To objaw ignorancji ze strony personelu medycznego, bo o FAS mówi się i pisze na świecie już ponad 50 lat. A jeśli chodzi o poprawienie wyników badań krwi, to skutecznymi sposobami są odpowiednia dieta oraz leki i suplementy witaminowe. Na rozluźnienie polecam spacer, rozmowę z bliską osobą, posłuchanie muzyki, obejrzenie dobrego filmu, ciepłą kąpiel.
MIT VII – FAS jest uleczalny
Niestety nie. FAS jest chorobą nieuleczalną. „Z FAS się nie wyrasta, FAS ma się przez całe życie, a jakość tego życia uzależniona jest od uzyskanej wcześniej pomocy i wsparcia”. Dzieci z FASD można odpowiednio stymulować w procesie rozwoju, aby usprawnić ich funkcjonowanie w okresie dzieciństwa, a potem w okresie dorosłości.
Dzieci z FAS wymagają często wspomagania w rozwoju i wsparcia przez całe życie. W ciągu ostatnich 6 lat, kiedy spotykałam się z dziećmi z FASD i ich rodzinami, poznałam wielu wspaniałych ludzi o otwartym sercu na dzieci i ich potrzeby. Zwłaszcza Panią dr Teresę Jadczak-Szumiło i jej Męża Emila, śp. dr n.med. Krzysztofa Liszcza z Żoną Katarzyną, Panią Jolantę Terlikowską z PARPA i wielu Innych – Oni wspierali i wspierają rodziny i dzieci z FASD.
Poznałam też wielu rodziców, ale jedni są mi szczególnie bliscy, bo to moi znajomi z czasów licealnych. Łączyły nas wtedy zainteresowania i wspólnota przy parafii. Potem nasze drogi się rozeszły, założyliśmy własne rodziny. Mariola i Robert otwarli swoje serca i drzwi swojego domu dla Krzysia, który ma Płodowy Zespół Alkoholowy. Adoptowali go, wiedząc o jego chorobie i trudnościach, za co ich szczerze podziwiam i szanuję. Krzyś wymaga stałej rehabilitacji i wspomagania. Jeśli ktoś z Was nie wie, komu przekazać swój 1% podatku, może go podarować Krzysiowi. W formularzu PIT wpisz numer: KRS 0000037904 . W rubryce „Informacje uzupełniające – cel szczegółowy 1%” podaj: 25740 Krzysztof Grabski. Więcej o Krzysiu możecie przeczytać w ulotce poniżej. Z góry dziękuję za okazane wsparcie.
Monika
Zdjęcie – too young too drink 2017
Literatura:
– Aase, J.M. (1998). Kliniczne rozpoznawanie Alkoholowego Zespołu Płodowego (FAS). Trudności w wykrywaniu i diagnostyce. W: Uszkodzenia płodu wywołane alkoholem. Warszawa: PARPA, s. 1-11.
– Borkowska A.R. (2015). Diagnoza neuropsychologiczna dziecka z FASD. Zrozumieć dziecko z FASD, 6-7.
– Chudley A.E., Conry J., Cook J.L., Loock Ch., Rosales T., LeBlanc N. (2005). Fetal alcohol spectrum disorder: Canadian guidelines for diagnosis. Canadian Medical Association Journal, 172, 1-21.
– Hryniewicz D. (2007). Specyfika pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom z FAS. Warszawa: Wyd. edukacyjne PARPAMEDIA.
– Iskierka-Mreńca M. (2015). Dziecko z FASD w procesie diagnozy – z doświadczeń psychologa-praktyka. Zrozumieć dziecko z FASD, 8-9.
– Jadczak-Szumiło T. (2008). Neuropsychologiczny profil dziecka z FASD. Studium przypadku. Warszawa: Wyd. edukacyjne PARPAMEDIA.
– Jadczak-Szumiło T. (2015). Dziecko z FASD w procesie wychowania i edukacji. Remedium, 9 (269), 4-5.
– Jadczak-Szumiło T. (2015). Jak wspierać dziecko z FASD w rozwoju – model terapii. Zrozumieć dziecko z FASD, 25-27.
– Jadczak-Szumiło T. (2015). Problemy diagnostyczne dzieci z FASD – implikacje diagnozy. Podsumowanie 15 lat badań własnych nad problemem dzieci z FASD w Polsce.
W: B. Niemierko, M.K. Szmigel (red.), Zastosowania diagnozy edukacyjnej. Kraków: gRUPA TOMAMI, s.240-250.
– Liszcz K. (2005). Jak być opiekunem dziecka z FAS. Toruń: Fundacja „Daj szansę”.
– Terlikowska J. (2015). FASD-problem, którego nie widać. Remedium, 9 (269), 1-3.
strony www
Witam mam pytanie a jeśli matka dziecka nie piła w czasie i przed ciąża a ojciec dziecka pił i pije do teraz to dziecko też może mieć ten fas
Witaj 🙂 nie, jeżeli ojciec dziecka pije, a matka w czasie ciąży nie spożywała alkholu, dziecko nie będzie mieć FAS.
Bardzo ciekawy artykuł. Zastanawiające, że już w starożytności przestrzegano kobiety w ciąży przed alkoholem, a w XX wieku nawet lekarze zalecali kobietom wino. To ważny temat, dzięki, że o tym piszesz ;).
Dziękuję 🙂 Tak, temat ważny, a dalej budzący wiele kontrowersji.
Dziękujemy Monia.
Spotykamy się z takimi mitami powtarzanymi przez wielu ludzi, bardzo często. Staramy się uświadamiać innych zawsze gdy nadarzy się okazja. Z różnym skutkiem i akceptacją mu nie. Krzyś będzie zmagał się z FAS cale życie, mimo to kocha ludzi, kocha życie, kocha muzykę i radość, a my kochamy jego:)
Mariolu, i to jest najważniejsze. Wasza miłość pomaga mu radzić sobie z wyzwaniami codzienności i czerpać radość z życia. Trzymam za Was kciuki!